Polski ustawodawca kwestie związane z karą ograniczenia wolności uregulował w różnych aktach prawnych. Przesłankami orzekania kary zajmują się Kodeks karny, Kodeks karny skarbowy oraz Kodeks wykroczeń. Ustawy proceduralne (postępowanie karne i wykroczeniowe) nie mają wiele do powiedzenia w tej kwestii. Reguły dotyczące realizacji kary natomiast znajdują się w innym akcie prawnym. Dlatego dziś przedstawię, jak wygląda kara ograniczenia wolności w k.k.w. (Kodeksie karnym wykonawczym).
Pierwszeństwo w wykonaniu kary
Kodeks karny wykonawczy zawiera bardzo istotną z punktu widzenia praktyki zasadę. Zgodnie z art. 17a, jeśli sąd orzekł jednocześnie kary ograniczenia i pozbawienia wolności, najpierw wykonujemy pozbawienie. Ograniczenie wolności zgodnie z k.k.w. może być wykonane najpierw, jeśli zachodzą przeszkody prawne do wykonania kary więzienia.
Jeśli przeszkody te ustaną, sąd zawiesza wykonanie kary ograniczenia wolności. Następnie niezwłocznie kieruje do wykonania pozbawienie wolności. Nie ma przy tym znaczenia, na jakim etapie było wykonanie poprzedniej kary.
Kara ograniczenia wolności w k.k.w. a wykonanie kary
Szczegółowym opisem wykonania kary ograniczenia wolności zajmę się w innym artykule. Tutaj skupię się na omówieniu, co właściwie znajduje się w Kodeksie karnym wykonawczym.
Przede wszystkim k.k.w. wskazuje, jaki jest cel wykonania kary ograniczenia wolności. Kara ma skłonić skazanego do tego, by sam chciał kształtować społecznie pożądane postawy. Chodzi o wzbudzenie w nim poczucia obowiązku i potrzeby przestrzegania prawa.
Karę należy wykonać w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego. Ewentualnie dopuszcza się niewielką odległość od tych miejsc. Nadzór nad karą wykonują sąd rejonowy oraz kurator.
Praca społecznie użyteczna
W związku z formami, w jakich jest wykonywana kara ograniczenia wolności, w k.k.w. uregulowano kwestię tzw. odróbek. Przepisy mówią o sposobie wyznaczania miejsca pracy, ubezpieczeniu od wypadków oraz procedurze rozpoczynania pracy. Przewidziano także zasady współpracy zakładów zatrudniających skazanych z kuratorami.
Potrącenie z wynagrodzenia
W przypadku potrącenia z wynagrodzenia sąd przesyła odpis orzeczenia zakładowi pracy. Sąd jednocześnie informuje pracodawcę o sposobie wykonywania potrącenia. Koszty związane z potrąceniami odlicza się od potrąceń.
Kara ograniczenia wolności w k.k.w. – dzień rozpoczęcia
Zgodnie z art. 57a k.k.w., kara rozpoczyna się w dniu przystąpienia do pracy lub pierwszego potrącenia z wynagrodzenia. W myśl § 3 tego przepisu odróbki mogą być wykonywane nawet w dni wolne od pracy.
Zmiana kary ograniczenia wolności
Zapisy kodeksu umożliwiają zmianę obowiązków nałożonych na skazanego. Można to zrobić wtedy, gdy przemawiają za tym względy wychowawcze lub stan zdrowia osoby wykonującej karę. Z tych samych powodów sąd może z niektórych obowiązków całkowicie zwolnić.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwa jest zamiana odróbek na potrącenie lub odwrotnie. Wyjątkowo można także rozliczać pracę w innych okresach niż miesięczne.
Odroczenie i przerwa w karze ograniczenia wolności
Jeśli skazany nie może od razu wykonać kary, sąd może ją odroczyć do 6 miesięcy. Powodem takiego stanu rzeczy musi być ciężka sytuacja skazanego lub jego rodziny. Odroczenie ma także miejsce w przypadku powołania do wojska
Gdy skazany już zaczął odbywać karę, sąd może ją przerwać z tych samych powodów.
Uznanie za wykonaną kary ograniczenia wolności w k.k.w.
Jeśli skazany nie wykonał całości kary lub innych obowiązków, sąd może uznać pozostałą część za wykonaną. Decydują o tym cele kary, jakie osoba skazana już osiągnęła.
Jeśli prawo nakazuje zaliczyć wykonaną karę na poczet innej kary, sąd także podejmuje decyzję w tym zakresie.
Kara zastępcza
Przepisy przewidują zarządzenie kary zastępczej pozbawienia wolności, jeśli skazany uchyla się od wykonywania ograniczenia wolności. Powodem zarządzenia może być także brak zapłaty świadczenia pieniężnego lub wykonania innych obowiązków.
Warto jednak pamiętać, że zgodnie z art. 65a k.k.w. możliwe jest wstrzymanie wykonania kary zastępczej. Potrzebne jest tutaj oświadczenie skazanego oraz przekonanie sądu, że będzie on sumiennie wykonywał karę.
Kara ograniczenia wolności w k.k.w. a kurator
Jak wspomniałem na wstępie, w przypadku kary ograniczenia wolności k.k.w. daje pewne uprawnienia kuratorowi zawodowemu. Zgodnie z art. 173 § 2 k.k.w. kurator może składać wnioski dotyczące kary ograniczenia wolności. Chodzi tu np. o jej zamianę albo zarządzenie wykonania kary zastępczej.
Przede wszystkim jednak kurator organizuje, kontroluje i nadzoruje wykonanie kary. Wynika to bezpośrednio z art. 173 § 2 pkt 14 k.k.w.
Przepisy wojskowe
Mało kto pamięta, że w Kodeksie karnym wykonawczy znajduje się także część poświęcona skazanym żołnierzom. Stosuje się do nich nieco inne przepisy dotyczące kary ograniczenia wolności.
W stosunku do wojskowych karę wykonuje dowódca jednostki. Dowódca zyskał także możliwość zawnioskowania o zwolnienie z reszty kary lub jej skrócenie. Sama kara zaś polega na przebywaniu w określonym miejscu lub potrąceniach z uposażenia.
Jestem adwokatem od spraw wykroczeń z Piły, Chodzieży, Trzcianki, Wałcza i okolic. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o prawie karnym, zachęcam do sięgnięcia po moje publikacje – przystępne opracowania kodeksów, które ułatwiają szybką i skuteczną naukę. Od wielu lat reprezentuję osoby skazane w postępowaniu karnym wykonawczym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw dotyczących kary pozbawienia wolności. Jeśli masz sprawę, w której potrzebujesz obrońcy, zapraszam do zakładki kontakt.