Z uwagi na swoją specyfikę, w polskim systemie represji szczególne miejsce zajmuje kara ograniczenia wolności. Cele kary ograniczenia wolności wydają się najbardziej ukierunkowane na wychowanie sprawcy. W przeciwieństwie do innych kar, ograniczenie wolności skupia się na wysiłkach podejmowanych przez skazanego. Wysiłkach, które mają odpowiednio ukształtować jego społecznie pożądane postawy. Dziś przedstawię, jakie konkretnie cele stawia przed tą karą polski ustawodawca.
Cele kary ograniczenia wolności wskazano w Kodeksie karnym wykonawczym
Podobnie jak w przypadku pozbawienia wolności, cele kary ograniczenia wolności znajdują się w Kodeksie karnym wykonawczym. Zgodnie z art. 53 k.k.w. wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw. W szczególności chodzi tutaj o poczucie odpowiedzialności oraz potrzebę przestrzegania porządku prawnego.
Już w tym miejscu warto wskazać, że redakcja przepisu wywołała spore kontrowersje. Użycie formy dokonanej „wykonanie” oraz „wzbudzenie” sugeruje, że chodzi wyłącznie o odbycie kary w całości. Komentatorzy prawniczy nie zgadzają się jednak z taką wykładnią i wskazują, że przeciwko niej świadczy istnienie art. 83 k.k. Przepisy ten umożliwia zwolnienie z reszty kary ograniczenia wolności. Sąd musi zatem mieć możliwość dojścia do wniosku, że choć nie została wykonana cała kara ograniczenia wolności, cele tej kary zostały osiągnięte.
Nowelizacje dotyczące kary ograniczenia wolności
Kara ograniczenia wolności nie zawsze wyglądała tak, jak obecnie. W ostatnich latach doczekaliśmy się dwóch istotnych nowelizacji w tej materii.
W 2015 roku znacząco przebudowano model kary. Ustawodawca zwiększał dolegliwość ograniczenia wolności i próbował zniechęcić do orzekania pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem. Cel był jednak taki, by rzadziej dochodziło do zarządzania kar bezwzględnych.
Już rok później większość z rewolucyjnych zmian została wyeliminowana. Zrezygnowano przede wszystkim z łączenia ograniczenia wolności i dozoru elektronicznego. Był to chybiony pomysł, który zaburzył cały system penitencjarny.
Ogólne cele kary ograniczenia wolności
Jak wynika z przytoczonego przepisu, podstawowym celem ograniczenia wolności jest wzbudzenie u skazanego woli kształtowania społecznie pożądanych postaw. Mówiąc prościej, wykonanie kary powinno prowadzić do przekonania osoby skazanej, że sama powinna chcieć przestrzegać porządku prawnego. Można oczywiście siłą zmusić kogoś np. do odróbek, ale nie jest to cel sam w sobie.
Wszystko, co dzieje się w czasie wykonania kary, powinno wpływać na psychikę skazanego. Ta swoista reguła interpretacyjna działa także na korzyść osób z wyrokami. Działania sądu lub kuratora nie mogą bowiem wykraczać poza opisywany w tym artykule cel. Nie mogą zbyt mocno ingerować w sferę prywatną skazanych. Chodzi tutaj zwłaszcza o zmuszenie do świadczenia pracy niezgodnej z moralnością skazanego.
Szczególne cele
Obok celu ogólnego przepis wskazuje także przykładowe cele szczególne. Ich osiągnięcie będzie poczytywane za sukces wymiaru sprawiedliwości. Poczucie odpowiedzialności należy rozumieć jako umiejętność przewidywania konsekwencji swoich zachowań i podejmowanie decyzji życiowych w taki sposób, by nie naruszać praw innych. Mówiąc bardziej filozoficznie, to umiejętność podejmowania właściwych decyzji i zachowań. Oczywiście ze społecznego punktu widzenia.
Potrzeba przestrzegania porządku prawnego jest nieco bardziej przyziemna. To wyraz tzw. prewencji indywidualnej, która ma skłonić skazanego do tego, by więcej nie popełniał przestępstw. Jest uzupełnieniem celu wychowawczego opisanego w poprzednim akapicie.
Jestem adwokatem od spraw wykroczeń z Piły, Chodzieży, Trzcianki, Wałcza i okolic. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o prawie karnym, zachęcam do sięgnięcia po moje publikacje – przystępne opracowania kodeksów, które ułatwiają szybką i skuteczną naukę. Od wielu lat reprezentuję osoby skazane w postępowaniu karnym wykonawczym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw dotyczących kary pozbawienia wolności. Jeśli masz sprawę, w której potrzebujesz obrońcy, zapraszam do zakładki kontakt.