Uchylenie mandatu w sprawie o wykroczenie to jeden z najpopularniejszych problemów, z jakimi sprawcy wykroczeń przychodzą do pełnomocników procesowych. Z uwagi na konstrukcję procedury mandatowej uchylenie prawomocnego mandatu jest bardzo trudne, a w większości przypadków po prostu niemożliwe. W związku z tym w Sieci pojawiło się wiele mitów dotyczących uchylenia mandatu. Dziś wytłumaczę, dlaczego takie uchylenie jest bardzo trudne.
Prawomocność mandatu
Polskie przepisy przewidują trzy rodzaje mandatów – gotówkowy, kredytowany i zaoczny. Każdy z nich stanie się prawomocny w innym momencie:
- mandat gotówkowy staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył (art. 98 § 2 k.p.w.);
- mandat kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego (art. 98 § 3 k.p.w.);
- mandat zaoczny staje się prawomocny z chwilą uiszczenia uprawnionemu organowi grzywny we wskazanym terminie (art. 98 § 2 k.p.w.).
Przesłanki uchylenia mandatu
Wbrew powszechnej opinii mandatu nie można uchylić dlatego, że sprawca rozmyślił się i chciałby cofnąć swoją zgodę. Co więcej, zgodnie z art. 101 § 1 k.p.w. prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli:
- grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie;
- grzywnę nałożono na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat;
- ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 k.w. (obrona konieczna, stan wyższej konieczności, niepoczytalność);
- grzywnę nałożono wbrew zakazom określonym w art. 96 § 2 k.p.w. (przeszkody do wystawienia mandatu).
Dodatkowo, prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w każdym czasie na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:
- Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem;
- potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.
Częściowe uchylenie mandatu
Zgodnie z art. 101 § 1a k.p.w. prawomocny mandat podlega uchyleniu, jeśli grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z art. 96 § 1-1b, gdzie wskazano maksymalną wysokość mandatu. W takim wypadku uchylenie następuje w części przekraczającej dopuszczalną wysokość mandatu.
Uchylenie mandatu – tryb
Wniosek o uchylenie mandatu może złożyć:
- ukarany;
- przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny;
- organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę.
Postępowanie można także wszcząć z urzędu. Ukarany i jego przedstawiciel lub opiekun mają 7 dni od uprawomocnienia się mandatu na złożenie wniosku.
O uchyleniu mandatu orzeka sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna.
Jak wynika z art. 101 § 2 k.p.w., w przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony pokrzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.
Skutki uchylenia mandatu
Gdy dojdzie do uchylenia mandatu, ukaranie traktuje się jako niebyłe, a podmiot, który otrzymał grzywnę, ma ją obowiązek niezwłocznie zwrócić. W przypadku ponownego rozstrzygnięcia w sprawie, w której uchylono mandat, nie można orzec na niekorzyść obwinionego, jeśli uchylono z powodu niezgodności z Konstytucją RP lub na podstawie umowy międzynarodowej.
Jestem adwokatem od spraw wykroczeń z Piły, Chodzieży, Trzcianki, Wałcza i okolic. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o prawie wykroczeń, zachęcam do sięgnięcia po moje publikacje – przystępne opracowania kodeksów, które ułatwiają szybką i skuteczną naukę – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz Kodeks wykroczeń. Jeśli masz sprawę, w której potrzebujesz pełnomocnika, zapraszam do zakładki kontakt.