Rosnąca liczba szarlatanów i specjalistów od medycyny alternatywnej sprawia, że coraz większego znaczenia będzie nabierała ochrona prawna w zakresie uprawnień do udzielania świadczeń medycznych. Zarówno w przypadku klasycznego lekarza, jak i lekarza dentysty lub innych zawodów medycznych, podstawą prawnokarnej ochrony jest art. 58 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Udzielanie świadczeń medycznych bez uprawnień jest zabronione przez prawo.
Udzielanie świadczeń medycznych bez uprawnień – wykroczenie i przestępstwo
Zgodnie z art. 58 ust. 1 ustawy, kto bez uprawnień udziela świadczeń zdrowotnych polegających na rozpoznawaniu chorób oraz ich leczeniu podlega karze grzywny. Jest to jedno z dwóch przewidzianych w tym akcie prawnym wykroczeń, obok przeprowadzania eksperymentu medycznego niezgodnie z przepisami.
Jeśli sprawca czynu określonego wyżej działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej albo wprowadza w błąd co do posiadania takiego uprawnienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Tym samym zgodnie z art. 58 ust. 2 taki czyn stanowi przestępstwo.
Przedmiot ochrony
W doktrynie istnieją wątpliwości co do tego, jakie dobro chroni powyższy przepis. Opisywane tutaj wykroczenie jest zagrożone karą grzywny, a zatem trudno uznać, że chronione jest najważniejsze dobro w naszym społeczeństwie, czyli życie i zdrowie człowieka.
Wśród prawników zaproponowano następujące dobra chronione przez art. 58 ust. 1 ustawy:
- wiarygodność zawodów medycznych;
- pewność obrotu w zakresie świadczeń medycznych;
- bezpieczeństwo zdrowotne;
- zapewnienie wykonywania świadczeń przez odpowiednich specjalistów.
Udzielanie świadczeń medycznych bez uprawnień – kto popełnia?
Z przepisu wynika, że wykroczenie może popełnić wyłącznie osoba, która nie posiada odpowiednich uprawnień do udzielania świadczeń zdrowotnych. Są to osoby, które nie mają w ogóle uprawnień, albo których uprawnienia zostały zawieszone, odebrane albo w inny sposób utracone.
Co więcej, wykroczenie popełni także osoba, która wykonuje inny zawodów medycznych, np. fizjoterapeuta leczący zęby. Prawnicy spierają się, czy lekarz wykonujący świadczenia spoza swojej specjalizacji popełnia wykroczenie – obecnie dominuje chyba pogląd, że nie.
Świadczenie zdrowotne
Zgodnie z art. 5 pkt 40 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, świadczenie zdrowotne to działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania.
Zakresem regulacji art. 58 ust. 1 objęte są świadczenia zdrowotne, które polegają na rozpoznawaniu oraz leczeniu chorób. Udzielanie innych świadczeń zdrowotnych nie podpada pod ten przepis.
Czy znachor popełnia wykroczenie z art. 58 ust. 1?
Pojawił się oczywiście problem tego, czy wszelkiej maści znachorzy i uzdrowiciele popełniają wykroczenie opisane w art. 58 ust. 1. Obecne poglądy doktryny są takie, że nie popełniają, ponieważ ich działalność rzadko mieści się w kategorii „udzielania świadczeń zdrowotnych”. Jeśli w wyniku tych działań dojdzie do pogorszenia się stanu zdrowia osoby chorej, wspomniani uzdrowiciele będą jednak odpowiadali z innych przepisów przewidujących odpowiedzialność karną.
Strona podmiotowa wykroczenia
Zgodnie z ogólnymi regułami dotyczącymi wykroczeń, czyn z art. 58 ust. 1 ustawy można popełnić umyślnie lub nieumyślnie. Nieumyślność może polegać np. na tym, że sprawca nie wie o cofnięciu mu uprawnień albo niezasadnie przewidział, że już mu je przywrócono.
Jestem adwokatem od spraw wykroczeń z Piły, Chodzieży, Trzcianki, Wałcza i okolic. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o prawie wykroczeń, zachęcam do sięgnięcia po moje publikacje – przystępne opracowania kodeksów, które ułatwiają szybką i skuteczną naukę – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz Kodeks wykroczeń. Jeśli masz sprawę, w której potrzebujesz pełnomocnika, zapraszam do zakładki kontakt.