Wbrew powszechnemu przekonaniu grzywna za wykroczenie to nie odrębny rodzaj kary przewidziany przez Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. To kara taka sama jak ograniczenie wolności czy areszt. Z uwagi na to do egzekwowania grzywien w sprawach wykroczeniowych stosujemy przepisy Kodeksu karnego wykonawczego. Dziś przedstawię, jak można uzyskać umorzenie grzywny z wyroku wykroczeniowego.
Stosowanie Kodeksu karnego wykonawczego do wykroczeń
Kodeks wykroczeń reguluje część kwestii związanych z karami orzekanymi za wykroczenia. Jak wynika z art. 1 § 1 k.k.w. wykonywanie orzeczeń w postępowaniu w sprawach o wykroczenia odbywa się według przepisów tego kodeksu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wobec braku szczególnej regulacji do grzywny musimy zatem stosować ustawę wykonawczą.
Podstawa prawna umorzenia grzywny z wyroku wykroczeniowego
Podstawą prawną do ubiegania się o umorzenie grzywny jest art. 51 § 1 k.k.w., zgodnie z którym jeżeli skazany, z przyczyn od niego niezależnych, nie uiścił grzywny, a wykonanie tej kary w innej drodze okazało się niemożliwe lub niecelowe, sąd może, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, grzywnę umorzyć w części, zaś wyjątkowo – również w całości; nie zarządza się egzekucji, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna.
Z przepisu tego wynika, że przesłankami umorzenia grzywny są:
- nieuiszczenie kary grzywny z przyczyn niezależnych od skazanego;
- wykonanie kary w inny sposób jest niemożliwe lub niecelowe;
- wystąpienie szczególnie uzasadnionego wypadku.
Nieuiszczenie grzywny z przyczyn niezależnych od skazanego
Z oczywistych powodów umorzyć można tylko taką grzywnę, która nie została jeszcze zapłacona. Fakt ten musi wynikać jednak z przyczyn niezależnych od skazanego, a nie np. jego złej woli. Zgodnie z orzecznictwem polskich sądów przyczyną niezależną od skazanego nie jest jego pobyt w więzieniu na podstawie innego wyroku.
Wśród prawników trwa spór co do tego, czy bezskuteczność egzekucji jest warunkiem niezbędnym do umorzenia grzywny. Większość wydaje się stać na stanowisku, że tak nie jest, ponieważ przepis zawiera zamknięty katalog przesłanek umorzenia. A dodawanie nowych byłoby ograniczaniem praw skazanego.
Z przepisu nie wynika, kiedy niemożność zapłaty grzywny musi powstać. W związku z tym może do tego dojść zarówno przed popełnieniem wykroczenia, w trakcie postępowania jak i po uprawomocnieniu się orzeczenia.
Niemożność lub niecelowość wykonania kary w inny sposób
Decydując się na umorzenie sąd musi stwierdzić, że wykonanie grzywny w inny sposób jest niecelowe lub niemożliwe. Tymi sposobami są:
- zastępcza praca społecznie użyteczna;
- zastępcza kara pozbawienia wolności;
- przymusowa egzekucja;
- rozłożenie grzywny na raty
Przykładowo, wykonanie grzywny w formie zastępczej kary pozbawienia wolności lub prac społecznych będzie niemożliwe, gdy skazany jest osobą niepełnosprawną ruchowo. Niecelowe będzie orzekanie kary zastępczej wobec bardzo młodego, incydentalnego sprawcy.
Sąd zawsze musi rozważyć obie możliwości – niecelowość i niemożliwość. Jeśli wystąpi choćby jedna z nich, przesłanka umorzenia grzywny jest spełniona.
Szczególny przypadek
Umorzenie grzywny z wyroku wykroczeniowego jest możliwe tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, czyli sytuacjach wyjątkowych, rzadkich i mających silny wpływ na zasadność egzekwowania grzywny. Wskazuje się przykładowo, że takim przypadkiem jest utracenie dobytku przez rodzinę skazanego na skutek pożaru lub powodzi. Pojawiają się jednak głosy, że omawianą przesłankę należy traktować łagodnie, a nie tylko jako synonim klęski żywiołowej.
Prawnicy krytykują dodatkowy warunek dla umorzenia całości grzywny, czyli „wyjątkowość” sytuacji, ponieważ jest to w zasadzie powtórzenie warunki umorzenia części grzywny.
Postępowanie w przedmiocie umorzenia grzywny z wyroku wykroczeniowego
Z przepisów wykonawczych wynika, że wniosek o umorzenie grzywny może złożyć skazany, jego obrońca oraz prokurator. Z uwagi na art. 19 § 1 k.k.w. można je także wszcząć z urzędu.
Wniosek można złożyć zaraz po uprawomocnieniu się wyroku orzekającego karę grzywny. Końcową granicą jest natomiast wykonanie tej grzywny.
Postanowienie sądu w tym przedmiocie może polegać na umorzeniu grzywny w części lub w całości. Zażalenie przysługuje na pozytywne oraz na negatywne rozstrzygnięcie sądu.
Jestem adwokatem od spraw wykroczeń z Piły, Chodzieży, Trzcianki, Wałcza i okolic. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o prawie karnym, zachęcam do sięgnięcia po moje publikacje – przystępne opracowania kodeksów, które ułatwiają szybką i skuteczną naukę. Od wielu lat reprezentuję osoby skazane w postępowaniu karnym wykonawczym, ze szczególnym uwzględnieniem spraw dotyczących kary pozbawienia wolności. Jeśli masz sprawę, w której potrzebujesz obrońcy, zapraszam do zakładki kontakt.